Chuyện cũ làng quê – P31: Quà bánh chợ Đàng

Đi sâu vào bên trong chợ, vô khối bánh trái từ ngoài Phuống mang vào: nào bánh nếp, bánh dày, bánh ú, bánh đúc bánh đa, nào bánh ống nhân hành⁽¹⁾, bánh bèo nhân tôm, bánh mướt (bánh cuốn), bánh khoai, bánh tày, bánh sắn,…Các loại kẹo cũng từ Phuống vào: kẹo lạc, kẹo cốm, kẹo bột,…

Những gánh bánh, quẩy bánh, dưới đuôi quang, trên đầu mấu đòn gánh giắt lạt buộc dây chuối, mấy bó rơm nếp với đống lá gói trên mẹt. Có người còn mang cả lá sen khô, lá chuối thui qua lửa, lá chuối tươi, nửa nang mo cơm, cặp cơm nắm. Lúc bấy giờ chưa ai thấy tấm giấy bóng nhựa hoặc cái dây cao su để gói buộc hàng bao giờ.

Ở một chợ thôn quê như chợ Đàng làm chi có bún ốc, bún chả, phở, mỳ,…như các chợ thành thị. Cả chợ chỉ có một vài nồi cháo bột, cho vào ít thịt lợn băm nhỏ, khi múc vào bát rắc một ít bột ớt tiêu vào trên mặt, người ta quen gọi là cháo canh. Loại cháo này thường nấu cho người ốm ăn. Người khỏe mạnh mà ăn cháo này thì vừa ăn xong đã thấy đói rồi. Nói xin lỗi, chỉ vài lần di giải thì đã sạch bụng. Người ta bảo, chi bằng cứ bánh ngô, bánh đúc chén rền.

Mẹ tôi thỉnh thoảng bắt cua đồng về giã ra, nấu một nồi rêu cua đen ra chợ Đàng, ngồi kề bên hàng bà bán bánh đúc mà bán. Bánh đúc bẻ vào bát rêu cua gọi là ăn bánh đúc rêu cua, tuyệt diệu! Hợp khẩu vị của các bà lắm.

Một hôm, tôi vào chợ xin tiền mua giấy. Mẹ tôi bán rêu cua bên cạnh hang bán bánh đúc sát dãy hàng bán thịt lợn. Sau khi cho tiền mua giấy, mẹ hỏi:

-  Con đã đói chưa? Ăn bánh đúc nha!

Tôi cũng sợ các bà cười, học trò học trè gì mà ăn bánh giữa chợ. Song các bụng thằng bé đã xẹp nên nhận lời của mẹ ngay:

 

-  Dạ! Ăn cũng được nhưng con không ăn với rêu cua đâu. Rêu cua của mẹ bán kiếm tiền, mà món đó ở nhà ta ăn luôn. Con cũng chẳng ăn với ruốc (mắm tôm) vì ruốc có mùn hôi lắm, đi với bạn bè ngửi thấy mùi, chúng nó cười cho thối mũi.

-  Rứa con thích ăn với chi? Mẹ tôi hỏi.

-  Mẹ cho con ăn với tương vậy.

Bà bán bánh đúc này người xóm Gành ở ngoài đất Phuống. Có lẽ đã mấy đời vào buôn bán ở đây. Nhìn đôi quang của bà lên nước đen bóng, chiếc đòn gánh mòn cùn cụt. Sáng sáng trên đường tới lớp học tôi hay gặp hai mẹ con bà đi chợ, gánh nhẹ nhàng quảy nước, cô con gái mặc váy xắn cũng một gánh nặng theo sau, trông cô có dáng đẹp của một cô gái buôn thúng bán mẹt.

Bà có nhiều loại bánh đúc. Có loại bánh gạo chiêm, màu trăng trắng. Có loại bánh gạo mùa, màu đỏ son non. Những chiếc bánh tròn xoe đã được lột ở bát ra, mặt bóng nhẩy xếp hàng loạt trên mẹt trông như cái bát úp. Mẹ tôi bảo bà bán hàng:

-  Bà cho thằng bé nhà tôi hai chiếc.

-  Thích loại bánh mô? Mùa hay Chiêm? Đỏ hay trắng?

Bà nhà hàng hỏi trống không.Chẳng biết hỏi ai, hỏi tôi hay mẹ tôi.

-  Dạ! bà cho cháu loại bánh trắng ạ! Tôi trả lời thay mẹ.

Bà nhà hàng vẫn cho hai chiếc bánh đúc vào mảnh lá chuối lót.

Bà vẫn hỏi trống không:

-  Ăn với chi? Rêu cua của mẹ cháu, hay ăn mắm ruốc?

-  Cháu thích ăn với tương. Bà cho cháu ít tương. Mẹ tôi trả lời.

Bà nghiêng hũ tương để trong thúng rót ra cái đọi đàn. Chỗ tương rót ra chỉ loang loáng trên đọi (bát), để tương rơi rớt trên miệng hũ. Bà nhà hàng chìa ngón tay vét quanh miệng hũ rồi đưa lên miệng hút chùn chụt. Tôi bẻ miếng bánh mỏng mảnh nhấm nháp. Sao mà tương chấm bánh đúc mát rượi đến thế, cứ ngọt lịm. Có lẽ cũng do cái bụng đang đói nên cảm thấy ăn ngon lành đến thế. Loáng một cái đã hết vèo hai chiếc. Mẹ tôi bảo bà hàng bánh đúc, lấy thêm cho tôi một chiếc nữa.

Mẹ tôi hôm đó lại không ăn bánh đúc, mà ăn bánh ngô của bà hàng bên cạnh. Mẹ tôi nói: mẹ rất ham bánh đúc, nhưng ăn bánh đúc mau đói lắm, ăn cả chục chiếc, về đến nhà lại đói vèo. Ăn bánh ngô no được lâu hơn mà cũng rẻ hơn. Tôi liếc nhìn sang bên nhà hàng bán bánh ngô. Kìa, những chiếc bánh ngô vàng hoe, tròn, to, đầy tú ụ. Giữa mỗi chiếc bánh có chỗ hõm, trông như cái rốn của bánh. Lại có bánh đắp thêm miếng cháy vàng rộm, chắc là để đãi khách quen.

Mẹ tôi bẻ bánh ngô ăn, cái bánh màu vàng vàng, nhai kỹ cũng bùi, càng ngọt, chẳng phải chấm chap, chăng phải rêu, tương lôi thôi. Ấy là mẹ tôi bảo thế.

Tôi đã làm thêm chiếc bánh đúc nữa. Mẹ tôi bảo:

-  Ăn quà không phải như ăn cơm, chỉ ăn thèm thèm hương hoa thôi, để trưa về nhà còn ăn cơm nữa hè!

Có lẽ cũng vì  bán rêu cua bên cạnh bà hàng bánh đúc mà mẹ tôi về sau dường như là nghiện bánh đúc. Cứ mỗi lần ốm là thèm bánh đúc.Được vài miếng bánh này là bệnh đỡ hơn.

Có lần tôi theo bà nội ra chợ Đàng, bà cho ăn thứ khác. Bà hỏi: "Con trai mà ăn bánh đúc giữa chợ bọn con gái biết được, cười cho. Cháu ăn bánh mướt (bánh cuốn) lịch sự hơn. Xưa hơn nữa còn gọi là bánh đa ướt”.

Bà bán bánh mướt ngồi sát gốc cây đa, có hàng ghế dài vây quanh. Một bên dựng một tấm phên che gió.Ăn bánh mướt đơn giản, chỉ việc chấm nước mắm, thêm tý ớt. đương ăn bà hỏi:

-  Cháu thấy ăn bánh ướt có ngon hơn, lịch sự hơn bánh đúc?

-  Dạ, bánh nào cũng ngon cả, nhưng ăn bánh ướt lịch sự hơn!

T

TT

Khác với bà và mẹ, cô tôi lại thích ăn món cháo canh của bà Vư. Hàng cháo bà này ở cuối chợ, ngay trước cửa hàng thuốc bắc thầy Liễn. Hàng cháo này khá đắt khách. Bà vừa đến đã có nhiều người xúm lại. Họ thích ăn lúc này, cháo còn nóng, ăn ngon hơn. Cô cháu đến đó còn sớm hơn mọi người nên được ăn trước. Múc xong cháo, bà Vư hỏi:

-  Cháu có sợ cay không? Có ăn được ớt không?

-  Cháu ăn được. Ăn cháo này mà không ăn được tiêu thi kém ngon bà ạ ! Nhưng bà cho ớt tiêu ít thôi. Tôi cũng sợ cay quá nên bảo thế.

-  Thằng cháu của chị học hành có khác, biết trả lời, ăn nói mô vô đó, lém lắm. Bà Vư tỏ lời khen.

Tôi chỉ ăn hết lung bát yêu, cô tôi ăn hết bát rưỡi. Cô bảo ăn thêm tý nữa. Tôi lắc đầu, theo cô về.